Բելառուսում գլխավոր քրիստոնեական տոներից մեկն է Զատիկն է (կամ Вялікдзень)։ Այդ տոնը կապված է մեծ քանակության ամենատարբեր արարողությունների և ավանդույթների հետ, որոնցից շատերը հիմա էլ են կատարվում։ Արդեն ավելի քան 2 հազար տարի այս օրը նշվում է Հիսուս Քրիստոսի հարության օրը։ Հավատացյալների համար կարևոր այդ օրը ուղեկցվում է խիստ պահքի պահպանման ավարտով։ Զատիկին ընդունված է թխել կուլիչ, պատրաստել паска և ներկել ձվեր – Դրանք տոնի պարտադիր բաղադրիչներ են ։ Այդ օրը ցանկալի է այցելել Քրիստոսի գերեզմանին՝ գիշերային հսկումը և տեսնել խաչի ճանապարհը,որն իսկապես հրաշագեղ տեսարան է։ Զատիկին պատրաստվումը միշտ սկսվում եր ժամանակից շուտ։ Մի շաբաթ առաջ միչև տոնը հավատացյալները նշում էին ավագ շաբաթը (Вербное воскресеньe – ծաղկազարդ) օր, – երբ որ լուսավորվում են ուռենու ճուղերը։ Ընդհանապես, ամբողջ շաբաթը Զատիկից առաջ կոչվում էր ուռենու: Օրհնած ուռենու ճյուղով թույլ հարվածում էին ընտանիքի բոլոր ադամներին բառերով «не я б՛ю, вярба б՛е, за тыдзень вялiкдзень» կամ
«Ես չեմ ծեծում, ծիլ եմ ծեծում ՝ Զատկի շաբաթվա համար» ։Հետո տերը շրջայց էր կատարում իր ամբողջ տնտեսությամբ և մտցնում էր ուռենու ճյուղը անցքերում և երեք անգամ ճիպոտահարում էր բոլոր կեդանիներին։ Ուռենու ճուղիկներով շրջում էին դաշտ և այգին, մցնելով դրանք հողի մեջ։ Համարվում է, որ դրանք կպահպանեն առողջությունը և բարեկեցությունը ընտանիքի, ինչպես նաև կպաշպանեն տարբեր տեսակի փորձանքներից և տհաճ իրավիճակներից։ Օրինակ ամպրոպի ժամանակ օրհնած ուռենու ճյուղը դնում էին պատուհանի վրա որպեսզի հեռացնեն կայծակի հարվածները։ Ամբողջ ավագ շաբաթը լինում է լարված, հատկապես կանան0ց համար։ Պետք է պատրաստել շատ մեծ քանակություաբ ուտելիք, քանի որ վերջանում է պահքը։ Պարտադիր ճաշատեսակներից եղել են ներկած ձվերը, կուլիչ, պասկան։ Հատուկ
մանրակրկիտությաբ հավաքվում էր տունը։ Լվանում էին հատակները, պատերը, նստարաները, աշխատում էին սպիտակեցնել վառարանը։ Չորեքշաբթի բոլորը գնում էին բաղնիք – իզուր չի որ այդ օրը կոչվում էր մաքուր չորեքշաբթի։ Ջրի մեջ դնում էին արծաթե մանրադրամ –
համարվում էր, որ այդ դեպքում մաքրությունը և առողջությունը կպահպանվի ամբողջ տարի։ Հինգշաբթին համարվում էր բարենպաստ օր սեվ հաց թխելու համար։ Շաբաթ էլ աբողջ պատրաստված ուտելիքը դրվում էր հյուսած զամբյուղի մեջ, որն տանում էին օրհնելու եկեղեցի։ Եկեղեցի գնում էին բոլոր մեծերը, տանը մնում էին միայն երեխաները և ծերերը։ Գիշերային հսկմանը աշխատում էին հագնվել որքան հնարավոր է գեղեցիկ և տոնական։ Գոյություն ուներ նախանշան, որ առաջին մարդը, որ մտնում է փողոց Գիշերային հսկումից հետո, կլինի ամենահաջողակն և երջանիկը։ Օրհնելու բերում էին ոչ միայն паска-ն, կուլիչին և ձվերը, օրհնում էին կաթնաշոռը, միսը, ոմանք բերում էին նույնիսկ բանջարեղենը և երշիկը։ Հիմականում ձվերը ներկում են սոխի կեղեվի ջրի մեջ։ Երբ որ զանբյուղը բերում են եկեղեցուց, ապա օրհնած ձվերը դնում էին ջրի մեջ, որից հետո լվանում էին։ Իսկ աղջիկները շոյում դեմքը այդ ձվերով, որ լինեն գեղեցիկ և առողջ։ Առաջինը, որ պետք է փորձեն բոլորը, տոնական սեղանին շուրջ հավաքվածները, դա եղել էր օրհնած ձուն։ Ձուն բաժանում էին կտորների, և ընտանիքի յուրանքանչյուր անդամ պարտավոր էր ուտել մի կտոր։ Զատիկի առաջին օրը ոչ մեկ պարտքով փող չեր վերցնում, դա համարվում էր վատ նախանշան։ Զատիկին սիրված զվարճանքը դա ձվերով կռվոցին էր եղել։ Ստուգում էին, ում ձունն է ավելի ամուր։ Բացի դրանից որոշ համայնքներում սիրում էին գլորել ձվերը։ Եթե գլորվող ձուն կոտրում է մյուսը, ապա խաղացողը վերցնում էր այն իրեն։ Գիշերը տներով քայլում էին волочебники և երգում էին զատկական երգեր, որոնց մեջ գովում էին տերերին, ցանկանում էին իրենց երջանկություն և բարիություն։Սուրբ Զատիկին ընդունված չէ ողջունել, պետք է միմյանց ասել․ «քրիստիոս հարավ ի մեռելոց» իսկ պատասխանում էին դրան «օրհնյալ է հարությունը քրիստոսի»։
Աղբյուրը համացանցից
https://probelarus.by/belarus/information/tradition/paska_tradicii_i_obychai.html
Տոնի ամսաթիվը յուրահատուկ է ամեն տարվա համար: 2020 թվականի համար դա ապրիլի 19 — ին է: Երբ որ Աբխազիայիում մարդը գինի է սարքում. նա պատրաստում այն, հիմնականում, Սուրբ Զատիկի համար: Աբխազները Քրիստոսի լուսավոր Հարության տոնը՝ Սուրբ Զատիկը, նույն օրն են տոնում բոլոր ուղղափառ եկեղեցիների հետ: Այն ամենապաշտելի տոնն է աբխազների մոտ: Համաժողովուրդական տոն է, նշում են և՛ մահմեդականները, և՛ հեթանոսները: Ավագ շաբաթին շատ քրիստոնեական ընտանիքներում բացվում են կավե կարասներ գինիով լցված: Ըստ աբխազ — քրիստոնեաների ավանդույթների՝ խաղող բերքահավաքի և գինիու պատրաստման ժամանակ , Զատիկի օրվան համար նվիրված հատուկ հորած կարասի մեջ լցվում է երիտասարդ գինի: Կարասի բացումից հետո գինու առաջին բաժինը ուղարկվում է այն ընտանեկան համայնքի տաճար, որտեղ իրենք հաճախում են եկեղեցի: Տաճարի մեջ քահանան օգտագործում է այդ գինին Աստվածային պատարագ մատուցելու ժամանակ և աղոթում է գինին նվիրաբերած ընտանիքի համար: Լինում էին դեպքեր, երբ այս և այն ընտանիքը այդ կարասից ունենում է իր եկեղեցապատկան տարածքում: Գինիով լի այդ կարասները բացում են Զատիկին այն գերդաստանի բոլոր տղամարդկանց ներկայությամբ, ում պատկանում է այդ կարասը: Գինիով լի կարասի բացման ընթացքը ուղեկցվում է մատաղով , ինչ պես նաև տոնական խջույքով ՝ ուր հրավիրվում են ազգականները և հարեվանները: Զատիկի հաջորդ կիրակին ըստ աբխազ քրիստոնեաների ավանդության Կրկնազատիկի ու Թովմաս առաքյալի տոնի փոխարեն հիշատակվում են սուրբ կին( мироносиц )իրոնակիր կամ ինչպես ընդունված է աբխազների մոտ, «Կանանց Զատիկ»: Այդ օրը նույնպես հատուկ խնջույք են կազմակերպում: Զատկական օրերին հոգեհանգստի արարողություններ չի արվում և հոգեհացի սեղաններ չեն պատրաստվում: Ննջեցալները հիշատակվում են«Կանաց Զատիկից» հետո երկուշաբթի կամ երեքշաբթի օրերին: Զատիկին Աբխազիաում պատրաստվում է ազգային հատուկ ճաշատեսակ «աիլանջ» այդ ուտելիքը պատրաստում են եգիպտացորենի ալյուրից , առաջին կտրած պանիրի ավելացնելով: Ստացվում է շատ մածուցիկ և շատ համեղ ճաշատեսակ: Կա ավանդույթ որ առաջինը ով պետք է ուտի զատկական արարողությունից հետո – պանրով բլիթներ: Ավագ շաբաթին աբխազների մոտ բացվում է հատուկ գինու կարաս: Երբ որ Աբխազիայիում մարդը պատրաստում է գինի, նա պատրաստում այն, հիմնականում, Սուրբ Զատիկի համար: Այդ գինին նախատեսված է որևէ եկեղեցու, որը սովորաբար այն եկեղեցին է որտեղ հաճախում է այդ գինեգործը: Տան տերը, բացելով գինու կարասը, լիցնում է այն հատուկ անօթի մեջ, չի օգտագործվող կենցաղի մեջ, և տանում է տաճար, որ քահանան կատարի այդ գինու վրա Աստվածային պատարագ, հիշատակելով անբողջ ընտանիքը: Ինքը զատկի պատարագի ծեսը մնաց անփոփոխելի: Բայց առաջ կաjին «արտաքին» տարբերություններ – Աբխազիայում կրոնական պատարագի կանչում էին ոչ թե զանգակների զանգերով, այլ հատուկ պղնձե խողովակների ձայներով: Ըստ կովկասյան ավանդույթի Զատիկի խաչի թափորի ժամանակ քահանան բարձրանում էր զանգակատան վրա և այդտեղից բացականչում « Քրիստիոս հարյիավ ի մեռելոց» ,երգում էր զատկական շարականներ: Այդպեսին են եղել ծիսակատարման տարրերը: Հիմա այդ ավանդույթներից մնացել են մենակ հիշողություններ…
,որ երազում էի գնալ Արևմտյան Հայաստան,տեսնել նախնիներիս երկիրը: Երբ ընկեր Ելենան կազմակերպեց այս ճամփորդությունը,ես մեծ հաճույքով մայրիկիս հետ միացա ուխտավորներին:
նչափ դուր եկավ Վանա լիճը:Մենք եղանք Վանա լճի երեք կղզիներում՝ Ախթամար,Լիմ, և Կտուց:
Նավով երբ մոտեցանք Լիմ կղզուն, մեր առջև բացվեց մի հիասքանչ տեսարան՝ անթիվ անհամար ճայեր ճախրում էին ափամերձ տարածքում և պահպանում իրենց ձվերը;Կարծես նրան այս կղզում ապրած հայերի վերածնված հոգիները լինեին ,որոնք պահպանում են իրենց զավակներին օտարներից:
05 