Բելառուսիայի ավանդույթները և սովորույթները։ Սուրբ Զատիկ

Բելառուսում գլխավոր քրիստոնեական տոներից մեկն է Զատիկն է  (կամ Вялікдзень)։ Այդ տոնը կապված է մեծ քանակության ամենատարբեր արարողությունների և ավանդույթների հետ, որոնցից շատերը հիմա էլ են կատարվում։ Արդեն ավելի քան 2 հազար տարի այս օրը նշվում է Հիսուս Քրիստոսի հարության օրը։ Հավատացյալների համար կարևոր  այդ օրը ուղեկցվում է խիստ պահքի  պահպանման ավարտով։ Զատիկին ընդունված է թխել կուլիչ, պատրաստել  паска և ներկել ձվեր – Դրանք  տոնի պարտադիր բաղադրիչներ են ։  Այդ օրը ցանկալի է այցելել  Քրիստոսի գերեզմանին՝ գիշերային հսկումը և տեսնել խաչի ճանապարհը,որն  իսկապես հրաշագեղ տեսարան է։ Զատիկին պատրաստվումը միշտ սկսվում եր ժամանակից շուտ։ Մի շաբաթ առաջ միչև տոնը հավատացյալները նշում էին ավագ շաբաթը (Вербное воскресеньe – ծաղկազարդ) օր, – երբ որ լուսավորվում են ուռենու ճուղերը։ Ընդհանապես, ամբողջ շաբաթը Զատիկից առաջ կոչվում էր ուռենու: Օրհնած ուռենու ճյուղով թույլ հարվածում էին ընտանիքի բոլոր ադամներին բառերով «не я б՛ю, вярба б՛е, за тыдзень вялiкдзень» կամ
«Ես չեմ ծեծում, ծիլ եմ ծեծում ՝ Զատկի շաբաթվա համար» ։Հետո տերը շրջայց  էր կատարում իր ամբողջ տնտեսությամբ  և մտցնում էր  ուռենու ճյուղը անցքերում և երեք անգամ ճիպոտահարում էր բոլոր կեդանիներին։ Ուռենու ճուղիկներով շրջում էին դաշտ և այգին, մցնելով դրանք հողի մեջ։ Համարվում է, որ դրանք կպահպանեն առողջությունը և բարեկեցությունը ընտանիքի, ինչպես նաև կպաշպանեն տարբեր տեսակի փորձանքներից և տհաճ իրավիճակներից։ Օրինակ ամպրոպի ժամանակ օրհնած ուռենու ճյուղը դնում էին պատուհանի վրա որպեսզի հեռացնեն կայծակի հարվածները։ Ամբողջ ավագ շաբաթը լինում է  լարված, հատկապես կանան0ց համար։ Պետք է  պատրաստել շատ մեծ քանակություաբ ուտելիք, քանի որ վերջանում է պահքը։ Պարտադիր ճաշատեսակներից եղել են ներկած ձվերը, կուլիչ, պասկան։ Հատուկ
մանրակրկիտությաբ հավաքվում էր տունը։ Լվանում էին  հատակները, պատերը, նստարաները, աշխատում էին սպիտակեցնել վառարանը։ Չորեքշաբթի բոլորը գնում էին բաղնիք – իզուր չի որ այդ օրը կոչվում էր մաքուր չորեքշաբթի։ Ջրի մեջ դնում էին արծաթե մանրադրամ –

համարվում էր, որ այդ դեպքում մաքրությունը և առողջությունը կպահպանվի ամբողջ տարի։ Հինգշաբթին համարվում էր բարենպաստ օր սեվ հաց թխելու համար։ Շաբաթ էլ աբողջ պատրաստված ուտելիքը դրվում էր հյուսած զամբյուղի մեջ, որն տանում էին օրհնելու եկեղեցի։ Եկեղեցի գնում էին բոլոր մեծերը, տանը մնում էին միայն   երեխաները և ծերերը։ Գիշերային հսկմանը աշխատում էին հագնվել որքան հնարավոր է գեղեցիկ և տոնական։ Գոյություն ուներ նախանշան, որ առաջին մարդը, որ մտնում է փողոց Գիշերային հսկումից  հետո, կլինի ամենահաջողակն և երջանիկը։ Օրհնելու բերում էին ոչ միայն паска-ն, կուլիչին և ձվերը, օրհնում էին կաթնաշոռը, միսը, ոմանք բերում էին նույնիսկ բանջարեղենը և երշիկը։ Հիմականում ձվերը ներկում են սոխի կեղեվի ջրի  մեջ։ Երբ որ զանբյուղը բերում են եկեղեցուց, ապա օրհնած ձվերը դնում էին ջրի մեջ, որից  հետո լվանում էին։ Իսկ աղջիկները շոյում դեմքը այդ ձվերով, որ լինեն գեղեցիկ և առողջ։ Առաջինը, որ պետք է   փորձեն բոլորը, տոնական սեղանին շուրջ հավաքվածները, դա եղել էր օրհնած ձուն։ Ձուն բաժանում էին կտորների, և ընտանիքի յուրանքանչյուր անդամ պարտավոր էր ուտել մի  կտոր։ Զատիկի առաջին օրը ոչ մեկ պարտքով փող չեր վերցնում, դա համարվում էր վատ նախանշան։ Զատիկին սիրված զվարճանքը դա ձվերով կռվոցին էր եղել։ Ստուգում էին, ում ձունն է ավելի ամուր։ Բացի դրանից որոշ համայնքներում սիրում էին գլորել ձվերը։ Եթե գլորվող  ձուն կոտրում է մյուսը, ապա խաղացողը վերցնում էր այն իրեն։ Գիշերը տներով քայլում էին волочебники և երգում էին զատկական երգեր, որոնց մեջ գովում էին տերերին, ցանկանում էին իրենց երջանկություն և բարիություն։Սուրբ Զատիկին ընդունված չէ ողջունել, պետք է միմյանց  ասել․ «քրիստիոս հարավ ի մեռելոց» իսկ պատասխանում էին դրան «օրհնյալ է հարությունը քրիստոսի»։

 

 

Աղբյուրը համացանցից

https://probelarus.by/belarus/information/tradition/paska_tradicii_i_obychai.html